Boşanma Sonucunda Velayeti Alan Anne, Çocuğunun Soyadını Kendi Yeni Evlilik Soyadı ile Değiştirebilir mi?

Evlilik birliği sona erdikten sonra, özellikle velayeti alan anne açısından çocuğun soyadı konusu çoğu zaman tartışma yaratır. Annenin yeniden evlenmesiyle birlikte yeni bir soyadı alması, hem kendi kimliği hem de çocuğuyla sosyal çevrede yaşanan karışıklıklar bakımından önemli hale gelir. Peki, boşanma sonucunda velayeti alan anne, çocuğunun soyadını kendi yeni evlilik soyadı ile değiştirebilir mi?
Bu yazıda, Türk Medeni Kanunu ve Yargıtay kararları çerçevesinde bu soruya ayrıntılı yanıt verilecek; ayrıca uygulamada karşılaşılan örnekler, mahkeme kararları ve dikkat edilmesi gereken hukuki süreçler detaylandırılacaktır.

Velayet Hakkı ve Soyadı Üzerindeki Yetki

Velayet hakkı, çocuğun bakımını, eğitimini, korunmasını ve temsiline ilişkin tüm sorumlulukları kapsar. Boşanma sonrasında mahkeme, çocuğun üstün yararını gözeterek velayeti anneye veya babaya verir.
Ancak velayet hakkı, tek başına çocuğun soyadını değiştirme yetkisini kapsamaz. Türk hukuk sisteminde çocuğun soyadı, doğum anında babasının soyadı olarak belirlenir ve bu kural Türk Medeni Kanunu’nun 321. maddesinde açıkça düzenlenmiştir:

“Çocuk, ana ve baba evli ise babanın; evli değilse annenin soyadını taşır.”

Dolayısıyla boşanma sonrasında bile çocuk, babasının soyadını taşımaya devam eder. Annenin yeniden evlenmesi ya da soyadını değiştirmesi bu durumu otomatik olarak etkilemez.

Annenin Yeniden Evlenmesi ve Soyadı Değişikliği

Boşanma sonrası anne yeniden evlendiğinde, yeni soyadını alır ve nüfus kayıtlarında bu şekilde yer alır. Ancak çocuk hâlâ babasının soyadını taşır.
Bu durumda anne ile çocuk farklı soyadlarına sahip olur ve özellikle okul kayıtları, hastane işlemleri veya seyahatlerde idari karışıklıklar yaşanabilir. Anne bu gerekçelerle çocuğunun soyadını kendi soyadına çevirmek isteyebilir. Fakat bu işlem, doğrudan velayet hakkına dayanılarak yapılamaz.
Çocuğun soyadını değiştirmek isteyen anne, ilgili aile mahkemesine dava açmak zorundadır.

Soyadı Değişikliği Davası Nasıl Açılır?

Velayeti elinde bulunduran anne, çocuğun soyadının değiştirilmesi davasını açarken “çocuğun üstün yararı” ilkesine dayanmalıdır.
Bu dava, çocuğun nüfus kayıtlarının bulunduğu yer Aile Mahkemesi’nde açılır. Dava dilekçesinde gerekçeler somut şekilde belirtilmelidir. Örnek gerekçeler şunlar olabilir:

• Anne ve çocuk farklı soyadları taşıdığı için sosyal hayatta karışıklık yaşanması,
• Çocuğun okul, sağlık veya resmi işlemlerinde zorluk çekilmesi,
• Babanın çocukla ilgilenmemesi ya da iletişim kurmaması,
• Çocuğun annesiyle özdeşleşmesi ve annesiyle aynı soyadı taşımak istemesi.

Mahkeme, bu gerekçelerin çocuğun üstün yararına olup olmadığını değerlendirir. Eğer anne sadece kendi isteğiyle, çocuğun menfaatini göstermeden soyadı değişikliği talep ederse dava reddedilir.

Yargıtay Kararlarına Göre Soyadı Değişikliği

Yargıtay içtihatları, bu konuda uzun yıllar boyunca oldukça katı bir tutum izlemiştir. Yüksek Mahkeme, soyadı değişikliğinin ancak babanın izniyle yapılabileceği görüşündeydi. Ancak son yıllarda “çocuğun üstün yararı” kavramı daha geniş yorumlanmaya başlanmıştır.
Örneğin, Yargıtay 2. Hukuk Dairesi’nin 2022/4732 E., 2022/8356 K. sayılı kararı bu konuda emsal teşkil etmektedir. Kararda özetle şu husus vurgulanmıştır:

“Velayeti anneye verilen çocuk, annenin soyadını almasının çocuğun menfaatine olacağı durumlarda, annenin talebiyle soyadı değişikliğine izin verilebilir.”

Bu kararla birlikte, annenin yeniden evlenmesi halinde çocuğun soyadını doğrudan yeni eşinin soyadına çevirmesi değil, kendi soyadını kullanmasına izin verilmesi mümkün hale gelmiştir.

Annenin Yeni Evlilik Soyadını Çocuğa Verme Durumu

Burada kritik ayrım şudur: Anne, yeniden evlendiğinde yeni soyadını alır; ancak bu soyadı, annenin kişisel statüsünden doğar. Çocuğun babası değişmediği için, annenin yeni soyadını çocuğuna aktarması kanunen mümkün değildir.
Yani velayeti alan anne, çocuğunun soyadını yeni evlilik soyadıyla değiştiremez. Bu, sadece biyolojik babanın soyadının değiştirilmesi veya evlat edinme durumunda mümkündür.
Ancak anne kendi kızlık soyadına dönmüşse ve bu soyadı çocuğuna vermek istiyorsa, mahkeme çocuğun menfaatini gözeterek bunu değerlendirebilir. Yeni eşinin soyadı ise tamamen farklı bir durumdur ve çocuğa geçirilmesi yasal değildir.

Soyadı Değişikliği Davasında Mahkeme Ne Yapar?

Mahkeme, soyadı değişikliği taleplerinde çocuğun yaşı, psikolojik durumu, anne-baba ilişkisi ve sosyal çevresini dikkate alır.
Genellikle şu değerlendirmeler yapılır:

• Çocuğun yaşının küçük olması ve anneyle birlikte yaşaması,
• Babanın çocukla uzun süredir ilgilenmemesi,
• Çocuğun annenin soyadıyla anılmasının onun yararına olması,
• Annenin talebinin kişisel çıkar değil, çocuğun menfaati doğrultusunda olması.

Mahkeme, bu şartlar oluştuğunda soyadının annenin kendi soyadına çevrilmesine izin verebilir; ancak annenin yeni evlilik soyadına geçmesine izin vermez.

Annenin Talebi Kabul Edilirse Ne Olur?

Eğer mahkeme çocuğun soyadının değiştirilmesine karar verirse, karar kesinleştikten sonra nüfus müdürlüğüne gönderilir ve çocuğun soyadı değiştirilir.
Ancak bu karar, babanın velayet hakkı ve kişisel ilişki kurma hakkını ortadan kaldırmaz. Baba, çocukla olan soybağını sürdürebilir.
Bazı durumlarda babalar bu karara itiraz edebilir, ancak Yargıtay içtihatlarına göre çocuğun menfaati babanın kişisel taleplerinin önüne geçmektedir.

Babanın Rızası Gerekir mi?

Geçmişte mahkemeler, soyadı değişikliği için babanın rızasını şart koşardı. Ancak günümüzde bu anlayış değişmiştir.
Anayasa Mahkemesi, 2013 yılında verdiği bir kararda annenin soyadıyla ilgili davalarda “eşitlik ilkesine aykırılık” gerekçesiyle bu sınırlamayı kaldırmıştır.
Dolayısıyla anne, çocuğunun soyadını babanın rızası olmadan mahkeme kararıyla değiştirebilir. Fakat bu değişiklik yeni eşin soyadı yönünde yapılamaz; sadece annenin kendi soyadına dönmesi halinde mümkündür.

Velayeti Olmayan Anne Çocuğun Soyadını Değiştirebilir mi?

Hayır. Velayeti kendisinde olmayan annenin çocuğun soyadı üzerinde hiçbir talep hakkı bulunmaz. Bu durumda baba, çocuğun soyadını koruma hakkına sahiptir.
Ancak çocuğun ergin olduktan sonra kendi soyadını değiştirmesi mümkündür. 18 yaşını dolduran birey, Nüfus Hizmetleri Kanunu’nun 36. maddesi uyarınca soyadını değiştirme talebinde bulunabilir.

Uygulamada Görülen Örnekler

1. Örnek 1: Boşanma sonrası velayet anneye verilmiş, baba çocukla hiç ilgilenmemektedir. Anne, çocuğun okul kayıtlarında soyadı farklılığı nedeniyle sürekli açıklama yapmak zorunda kalmaktadır. Bu durumda mahkeme, çocuğun soyadının annenin kızlık soyadına çevrilmesine izin vermiştir.
2. Örnek 2: Anne yeniden evlenmiş ve yeni eşinin soyadını almıştır. Çocuğun soyadını da bu yeni soyadla değiştirmek istemiştir. Mahkeme, “biyolojik baba soybağının devam ettiği” gerekçesiyle talebi reddetmiştir.

Bu Tür Davalarda Avukat Desteğinin Önemi

Soyadı değişikliği davaları, hem duygusal hem de hukuki açıdan hassas bir süreçtir. Aile hukuku ve nüfus hukuku alanında uzman bir avukattan destek alınması, hem sürecin doğru yönetilmesi hem de delillerin etkili sunulması açısından önemlidir.
Ankara merkezli hukuki destek almak isteyen kişiler, Koçak Hukuk Danışmanlık ekibinden profesyonel yardım alabilir.
Ayrıca süreç hakkında doğrudan soru sormak isteyenler, Avukata Sor sayfası üzerinden ücretsiz danışma formunu doldurabilir veya iletişim sayfasından randevu alabilir.

Özetle: Boşanma Sonucunda Velayeti Alan Anne, Çocuğunun Soyadını Kendi Yeni Evlilik Soyadı ile Değiştiremez

Türk hukukunda soyadı, çocuğun babasıyla kurulan soybağı ilişkisine dayanır. Bu nedenle annenin evlilik soyadının çocuğa geçmesi mümkün değildir. Ancak annenin kendi kızlık soyadına dönüşü durumunda, çocuğun üstün yararı varsa soyadının değiştirilmesi kararı verilebilir.
Her olay kendi içinde farklıdır. Dolayısıyla bu konuda kesin bir sonuç almak için uzman bir avukatla süreci yürütmek en doğru yoldur.