Velayet Nedir? Velayet Davası ve Boşanmada Velayet Talebi 2025

Boşanma sürecinde en hassas ve duygusal konulardan biri, çocuğun velayeti meselesidir. Ebeveynler hem haklarını korumak ister hem de çocuğun üstün yararını gözetmek zorundadır. 2025 yılında güncel hukuk anlayışı, Yargıtay kararları ve mevzuat ışığında velayet nedir, nasıl talep edilir, nelere dikkat etmek gerekir sorularına detaylı bir rehber hazırladım.

1. Velayet Kavramı ve Hukuki Niteliği

• Velayet, TMK’ya göre reşit olmayan çocuğun bakımı, korunması, eğitimi, temsil edilmesi ve malvarlığının yönetimi gibi hususlara ilişkin hak ve yükümlülükleri kapsar.
• Velayet hakkı aynı zamanda yükümlülük içerir; sadece çocukla ilgilenmek değil, onun bedensel, zihinsel ve duygusal gelişimini gözetmek de gereklidir.
• Evlilik süresince ortak velayet esas olmakla birlikte, boşanma ile birlikte hakim tarafından velayet hakkı eşlerden birine verilir.
• Velayet konusu kamu düzenine ilişkin bir konu olduğundan hakim, re’sen araştırma yapar; tarafların ileri sürdükleri delilleri beklemeden gerektiğinde kendiliğinden inceleme yapar.

2. Boşanmada Velayet Talebi – Nasıl İşler?

2.1 Anlaşmalı Boşanma Durumunda Velayet

• Taraflar anlaşmalı boşanma protokolü düzenlerken velayet konusunda da anlaşabilirler.
• Ancak anlaşmalı metinde yer verilen velayet düzenlemesi, hakim tarafından çocuğun yararı gözetilerek incelenir; uygun bulunmazsa değiştirilir.
• Anlaşmalı boşanmada hakim yalnızca öneri sunabilir; tarafların kabulüyle birlikte hükme bağlanabilir.

2.2 Çekişmeli Boşanma ve Velayet

• Her iki taraf da velayet talebinde bulunabilir, hakim delilleri, tanıkları, uzman raporlarını değerlendirerek karar verir.
• Hakim öncelikle çocuğun üstün yararı ilkesini esas alır.
• Çocuğun yaşı, psikolojik durumu, ebeveynlerin fiziksel/ruhsal durumları, barınacağı ortam gibi kriterler göz önünde tutulur.
• Örneğin, küçük yaşta çocukların bakım ve şefkat ihtiyacı göz önüne alınarak anne lehine düzenleme yapılabilir.

2.3 Velayetin Geçici Olarak Verilmesi

• Boşanma davası sürerken mahkeme geçici velayet kararı verebilir; bu karar nihai değildir.
• Geçici velayet kararı, tarafların tüm delilleri sunmasından sonra nihai kararla revize edilebilir.

3. Velayetin Değiştirilmesi ve Kaldırılması – Ne Zaman Mümkün?

Boşanma sonrası verilen velayet kararı kesin değildir; bazı durumlarda değiştirilebilir veya kaldırılabilir.

3.1 Değiştirilme Davası

• Velayet hakkı verildiği ebeveynin durumunda ciddi değişiklikler olursa, çocuk üstün yararını korumak amacıyla velayet değiştirilmesi davası açılabilir.
• TMK’da “durumun değişmesi” ilkesi öne çıkar: ebeveynin başka yere taşınması, hastalık, çocuğun eğitim/yaşam biçiminin değişmesi gibi etkenler gerekçe olabilir.
• Velayetin değiştirilmesi davası açılabilmesi için belirli bir süre sınırı yoktur; ancak ileri sürülen nedenlerin ciddi ve ispatlanabilir olması gerekir.
• Değiştirilme kararı ile birlikte katılım nafakası (iştirak nafakası) talep edilebilir.

3.2 Kaldırılması Davası

• Velayet hakkı verilen ebeveynin görevini ağır şekilde kullanmaması, çocuğa zarar vermesi gibi aşırı durumlarda hakim velayeti kaldırabilir.
• Kaldırılan velayet durumunda çocuk ya bir aile yanına ya da devlet kurumuna yerleştirilebilir.

4. Velayet Davasında Deliller, Usul ve Süreç

4.1 Deliller ve Raporlar

• Pedagog, psikolog raporları, sosyal inceleme raporları sık kullanılan delillerdir.
• Tanık beyanları, yazılı belgeler (okul kayıtları, sağlık raporları vs.) destekleyici rol oynar.
• Hakim gerektiğinde re’sen inceleme yapar; delil sunulmasa bile delil toplar.

4.2 Görevli ve Yetkili Mahkeme

• Velayet davası Aile Mahkemesinde açılır. Aile mahkemesi yoksa Asliye Hukuk Mahkemesi görevlidir.
• Çekişmesiz yargı ilkesi geçerli olabilir; yani davacı kendi ikametgah mahkemesinde dava açabilir.

4.3 Süre ve Karar

• Velayet davaları basit yargılama usulüne tabi tutulabilir, süreç 6 – 12 ay arasında değişebilir.
• Davanın her aşamasında çocuğun üstün yararı esas alınır; karar bu doğrultuda şekillenir.

5. 2025’te Dikkat Edilmesi Gereken Güncel Unsurlar

• Anlaşmalı boşanma metinlerinde ortak velayet düzenlemesi daha fazla görülmektedir. Ancak hakim, çocuğun yararı gerekçesiyle bunu değiştirme yetkisine sahiptir.
• Teknolojik imkânlarla (uzaktan dinlenme, video çağrı) mahkeme süreçlerine çocukla kişisel ilişki kurulması açısından yeni yaklaşımlar uygulanabiliyor.
• Delil değerlendirmelerinde sosyal medya içerikleri, mesajlaşmalar, elektronik kayıtlar daha sık kullanılmaktadır.
• Velayetin değiştirilmesi, yalnızca gönüllülükle değil, mahkeme kararıyla mümkündür; tarafların anlaşması hakim kararını bağlamaz.

6. Sık Sorulan Sorular (SSS)

S1. Velayet davaları ne kadar masraf çıkar?
2025’te velayet davası mahkeme harçları yaklaşık 4.000–4.500 TL arasında olabilmektedir.
S2. Anlaşmalı boşanmada velayet kararı nasıl verilir?
Tarafların anlaşması varsa hakim, çocuğun üstün yararını inceledikten sonra bu anlaşmayı hükme bağlayabilir.
S3. Velayet hakkı verildikten sonra değiştirilebilir mi?
Evet; çocuğun yararını zedeleyen ciddi nedenler varsa velayet değiştirilebilir.
S4. Velayet hakkı alınamaz mı?
Aşırı kötü kullanım, ihmal, şiddet gibi onların varlığı halinde velayet kaldırılabilir.
S5. Velayet kararı kesin midir?
Hayır, şartlar değişirse değiştirme ya da kaldırma davası açılabilir.

7. Özet ve Öneriler

• Velayet talebi, boşanma sürecinde en kritik konulardandır; hukuki ve duygusal boyutu vardır.
• Tarafların anlaşması, hakim incelemesiyle birleştirilir.
• Velayet kararları kamu düzenine ilişkindir; hakim re’sen inceleme yapar.
• Değişen şartlara bağlı olarak velayet değiştirme ya da kaldırma yolları açıktır.
• Delil hazırlığı, uzman raporları ve iyi bir dilekçe süreci başarınızı artırır.
• Süreci bir aile hukuku uzmanı avukatla yürütmek, hak kaybı riskini azaltır.

Detaylı destek ve danışmanlık için kocakhukukdanismanlik.com üzerinden bize ulaşabilirsiniz.