Tazyik Hapsi (Zorlama Hapsi) Nedir? Şartları, İtiraz ve İnfaz Süreci

Ceza hukuku uygulamalarında “tazyik hapsi” veya diğer adıyla “zorlama hapsi”, kişiyi bir yükümlülüğü yerine getirmeye zorlamak amacıyla uygulanan bir yaptırım türüdür. Ceza niteliği taşımasına rağmen klasik anlamda bir hüküm sonucu verilen hapis cezası değildir. Bu yönüyle infaz süreci, itiraz yolları ve uygulama koşulları bakımından özel bir konuma sahiptir.
Bu yazıda tazyik hapsi nedir, hangi durumlarda uygulanır, ne kadar sürer, itiraz ve infaz süreci nasıl işler gibi soruları tüm ayrıntılarıyla ele alacağız. Ayrıca, uygulamada sıkça karıştırılan disiplin hapsi ile farklarına da değineceğiz.

Tazyik Hapsi Nedir?

Tazyik hapsi, bir kişinin mahkeme kararıyla belirlenmiş bir yükümlülüğü yerine getirmemesi halinde, bu yükümlülüğü yerine getirmeye zorlamak için uygulanan özgürlüğü kısıtlayıcı bir yaptırımdır.
Buradaki temel amaç cezalandırmak değil, kişinin mahkeme kararını yerine getirmesini sağlamaktır. Yani tazyik hapsi, failin davranışını değiştirmeye yönelik “zorlayıcı” bir tedbirdir.
Bu yaptırım Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) veya İcra ve İflas Kanunu (İİK) gibi özel kanunlarda düzenlenmiştir. En sık karşılaşılan durumlar arasında, nafaka borcunun ödenmemesi, çocuk teslimine engel olunması veya mahkeme kararına rağmen belli bir yükümlülüğün yerine getirilmemesi yer alır.

Tazyik Hapsinin Hukuki Niteliği

Tazyik hapsi, klasik anlamda bir ceza değildir. Bu nedenle:

• Adli sicile işlenmez,
• Erteleme, seçenek yaptırım veya hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) gibi kurumlar uygulanmaz,
• Şartlı tahliye veya af hükümlerinden yararlanılamaz.

Yani tazyik hapsi, ceza infaz hukukuna değil, icra hukuku veya idari yaptırımlara dayalı özel bir uygulamadır.
Bu yönüyle disiplin hapsine benzese de, aralarında önemli farklar vardır. Disiplin hapsi geçmişte işlenen bir fiile karşı uygulanırken, tazyik hapsi geleceğe yöneliktir; yükümlülüğün yerine getirilmesiyle sona erer.

Tazyik Hapsi Uygulanan Başlıca Durumlar

Tazyik hapsi en çok şu hallerde karşımıza çıkar:

1. Nafaka Borcunun Ödenmemesi

Mahkeme kararıyla belirlenmiş nafaka borcunu ödemeyen kişi hakkında, alacaklının şikâyeti üzerine İcra Ceza Mahkemesi tarafından tazyik hapsine karar verilebilir.
Bu hapis, borç ödendiği anda sona erer. Süre bakımından 3 aya kadar uygulanabilir.

2. Çocuk Teslimi ve Kişisel İlişki Kurulmasına Engel Olma

Velayet hakkı kendisine verilmemiş kişinin, mahkeme kararına rağmen çocuğu teslim etmemesi veya diğer tarafın çocukla kişisel ilişki kurmasına engel olması durumunda da tazyik hapsi uygulanır.

3. İcra Takiplerinde Borçlunun Yükümlülüğe Uymaması

İcra işlemlerinde borçlunun mal beyanında bulunmaması, gerçeğe aykırı beyanda bulunması veya teslimi gereken bir eşyayı iade etmemesi gibi hallerde de zorlama hapsi gündeme gelir.

4. Mahkeme Kararlarına Uyulmaması

Mahkemece verilen bir kararın (örneğin bir yıkım kararı, uzaklaştırma kararı, idari bir yasak kararı) gereği yerine getirilmediğinde de, yükümlülüğü yerine getirmeye zorlamak amacıyla tazyik hapsi kararı verilebilir.

Tazyik Hapsi ile Disiplin Hapsi Arasındaki Fark

Her iki yaptırım da özgürlüğü kısıtlayıcıdır ancak amaç, dayanak ve sonuç bakımından birbirinden ayrılır:
UnsurTazyik HapsiDisiplin HapsiAmaçYükümlülüğü yerine getirmeye zorlamaGeçmişte işlenen bir fiili cezalandırmaSüreFiil sona erdiğinde hapis biterBelirlenen süre dolmadan sona ermezİnfazFiil yerine getirilirse kaldırılırCezanın tamamı infaz edilirAf – ErtelemeUygulanmazBazı durumlarda uygulanabilirAdli Sicilİşlenmezİşlenebilir
Bu fark nedeniyle, tazyik hapsi bir ceza değil, yaptırım aracıdır. Dolayısıyla kişi yükümlülüğünü yerine getirdiğinde özgürlüğüne kavuşur.

Tazyik Hapsinin Şartları

Bir kişiye tazyik hapsi uygulanabilmesi için aşağıdaki koşulların birlikte gerçekleşmesi gerekir:

1. Mahkeme kararıyla belirlenmiş bir yükümlülük bulunmalıdır.
2. Kişi bu yükümlülüğü kasıtlı olarak yerine getirmemelidir.
3. Alacaklı veya ilgili taraf, şikâyet yoluna başvurmalıdır.
4. Yükümlülük gerçekleştirilebilir nitelikte olmalıdır.
5. Tazyik hapsi son çare olarak uygulanmalıdır (ölçülülük ilkesi).

Bu şartlar gerçekleşmeden tazyik hapsi kararı verilmesi hukuka aykırıdır. Bu durumda, kişi itiraz yoluna gidebilir.

Tazyik Hapsi Süresi

Tazyik hapsinin süresi kanuna göre değişir. Örneğin:

• Nafaka borcu için: En fazla 3 ay,
• Çocuk teslimi ve kişisel ilişki engeli durumlarında: Bir defada 3 aya kadar, tekrarı halinde yeniden,
• İcra yükümlülükleri için: 3 aya kadar.

Ancak yükümlülük yerine getirildiğinde hapis sona erer. Bu nedenle süre “kesin” değildir; yükümlülük biterse hapis de biter.

Tazyik Hapsine Karar Veren Mahkemeler

Tazyik hapsine karar verme yetkisi, ilgili kanunlara göre değişir:

• İcra hukukuna ilişkin tazyik hapsi: İcra Ceza Mahkemesi,
• Aile hukukuna ilişkin tazyik hapsi (nafaka, çocuk teslimi): Aile Mahkemesi veya İcra Ceza Mahkemesi,
• Diğer mahkeme kararlarının ihlali durumunda: Kararı veren mahkeme veya yetkili sulh ceza hâkimliği.

Tazyik Hapsine İtiraz Yolu

Tazyik hapsine karşı itiraz mümkündür.

İtiraz Süresi

Kişiye tebliğ edilen tazyik hapsi kararına karşı 7 gün içinde itiraz edilebilir.

İtiraz Mercii

İtiraz, kararı veren mahkeme yerine göre:

• İcra Ceza Mahkemesi kararına karşı Ağır Ceza Mahkemesi’ne,
• Aile Mahkemesi kararına karşı ise üst mahkemeye yapılır.

İtiraz dilekçesinde, kararın hukuka aykırılık nedenleri, yükümlülüğün yerine getirildiği veya şartların oluşmadığı belirtilmelidir.

Tazyik Hapsinin İnfazı

İnfaz Süreci

Tazyik hapsi kararı kesinleştiğinde, ilgili kişi hakkında Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından infaz işlemi başlatılır.
Hükümlü Ceza İnfaz Kurumu’na alınır ve hapis süresi, yükümlülük yerine getirilene kadar devam eder.

Yükümlülüğün Yerine Getirilmesi Hali

Kişi, infaz sırasında yükümlülüğünü yerine getirirse derhal tahliye edilir.
Bu yönüyle tazyik hapsi, klasik hapis cezalarından tamamen ayrılır.

Tazyik Hapsinde Af, Erteleme veya İndirim Mümkün mü?

Hayır. Tazyik hapsi:

• Af kapsamına girmez,
• Erteleme veya seçenek yaptırıma çevrilmez,
• Denetimli serbestlik uygulanmaz.

Çünkü burada amaç cezalandırmak değil, mahkeme kararına uyulmasını sağlamaktır. Bu nedenle kişi, yükümlülüğünü yerine getirmedikçe hapis devam eder.

Tazyik Hapsi Kararı Ne Zaman Sona Erer?

Tazyik hapsi, aşağıdaki hallerde sona erer:

1. Kişi yükümlülüğü yerine getirdiğinde,
2. Hapis süresi azami sınıra ulaştığında,
3. Mahkeme kararı kaldırıldığında veya geçerliliğini yitirdiğinde.

Ayrıca kişi, sağlık durumunu belgeleyerek infazın ertelenmesini talep edebilir. Ancak bu durum tazyik hapsini ortadan kaldırmaz; yalnızca geçici durdurma sağlar.

Tazyik Hapsi ve İnsan Hakları

Tazyik hapsi uygulamaları Anayasa’nın kişi özgürlüğü ve güvenliği ilkesi ile ölçülülük ilkesi çerçevesinde değerlendirilir.
Bu nedenle mahkemeler, tazyik hapsini ancak zorunlu hallerde ve ölçülü bir şekilde uygulamak zorundadır.
Aksi durumda, kişi Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yoluna gidebilir.

Tazyik Hapsi Kararına Karşı Uygulamada Avukat Desteği

Tazyik hapsi kararlarının iptali veya infazının durdurulması için doğru hukuki başvuru çok önemlidir.
Yanlış veya geç yapılan bir başvuru, haksız yere özgürlük kısıtlamasına yol açabilir.
Bu nedenle Ankara’da ceza hukuku alanında uzman bir avukattan profesyonel destek almak sürecin en sağlıklı şekilde yürütülmesini sağlar.
Koçak Hukuk Danışmanlık olarak, tazyik hapsine ilişkin tüm süreçlerde danışanlarımıza etkin hukuki destek sunmaktayız.
Detaylı bilgi almak veya hukuki sürecinizi birlikte değerlendirmek için:
👉 Ankara Ceza Avukatı
👉 Avukata Sor
👉 İletişim

Uygulamada Karşılaşılan Bazı Örnek Kararlar

Örnek 1 – Nafaka Borcunu Ödemeyen Kişiye Tazyik Hapsi

Yargıtay kararına göre, mahkeme tarafından hükmedilen nafaka borcunu ödemeyen borçlu hakkında tazyik hapsi kararı verilmesi hukuka uygundur. Ancak borç, hapis infazı sırasında ödendiğinde tahliye edilmelidir.

Örnek 2 – Çocuğu Teslim Etmemek

Çocuğun teslimine ilişkin mahkeme kararına rağmen çocuk teslim edilmemişse, İcra Ceza Mahkemesi tarafından zorlama hapsi uygulanabilir. Ancak çocuk teslimi mümkün hale geldiğinde hapis sona erer.

Son Değerlendirme

Tazyik hapsi (zorlama hapsi), adli ceza sisteminden farklı olarak kişiyi bir yükümlülüğü yerine getirmeye zorlamak amacıyla uygulanan özel bir yaptırım türüdür.
Bu yaptırımın amacı cezalandırma değil, hukuka uyumu sağlamaktır. Ancak hem sürecin hem de infazın ciddi sonuçlar doğurabileceği unutulmamalıdır.
Bu nedenle, böyle bir durumla karşılaşıldığında profesyonel bir ceza avukatı desteği almak hak kayıplarını önlemek açısından büyük önem taşır.