Türkiye’de boşanma davaları sonrasında çocukların bakım, eğitim, sağlık ve genel gelişim süreçlerinin nasıl yürütüleceği aileler için en kritik konulardan biridir. Bu süreçte mahkemelerin üzerinde durduğu en temel ilke, çocuğun üstün yararıdır. Ebeveynlerin boşanmış olması, çocukla olan bağlarının ortadan kalkması anlamına gelmez; aksine, çocuğun sağlıklı gelişimi için ebeveynlerin sorumluluklarını dengeli şekilde sürdürebilmeleri önemlidir. Bu noktada ortak velayet, son yıllarda giderek daha fazla gündeme gelen bir kavram olarak değerlendirilmektedir.
Ortak velayet, hem hukuki hem de psikolojik açıdan çocuğun yararına uygun bir model olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu modelde anne ve baba, çocuğun bakımına, gözetimine, eğitimine ve geleceğine ilişkin kararlarda birlikte hareket eder. Ancak Türkiye’de ortak velayet uygulaması, Türk Medeni Kanunu’nda açıkça düzenlenmiş olmadığı için mahkeme kararları ve içtihatlar yoluyla şekillenmiş bir konu olarak öne çıkar.
Aşağıda, ortak velayet kavramının kapsamını, boşanma sonrası uygulanışını, anne ve babaya sağladığı hak ve yükümlülükleri, mahkemelerin bu konuda nasıl karar verdiğini ve sürece dair bilinmesi gereken tüm detayları en güncel haliyle ele aldım.

Ortak Velayetin Tanımı ve Kapsamı

Ortak Velayetin Hukuki Niteliği

Ortak velayet, boşanmış veya ayrı yaşayan anne ve babanın, çocuğun velayetini birlikte kullanması anlamına gelir. Bu modelde ebeveynler, çocukla ilgili temel kararlarda ortak sorumluluk sahibidir. Eğitim, sağlık, sosyal yaşam, seyahat, barınma gibi kritik konularda kararlar birlikte alınır.
Tek taraflı velayetten temel farkı, hak ve yetkilerin yalnızca bir ebeveynde toplanmaması, her iki ebeveynin de aktif rol almasıdır.

Çocuğun Üstün Yararı İlkesi

Mahkemeler ortak velayet kararını “ebeveynlerden birinin talebi” üzerine değil, “çocuğun üstün yararı” değerlendirmesi doğrultusunda verir. Aşağıdaki unsurlar bu değerlendirmede öne çıkar:

• Çocuğun yaşı
• Anne ve babanın iletişim becerileri
• Çocuğa karşı ilgileri ve duyarlılıkları
• Eğitim ve sosyal ortamın sürekliliği
• Ebeveynlerin ortak karar alma kapasitesi

Çocukla iletişim kopukluğu yaşayan veya şiddet, bağımlılık gibi riskler barındıran taraflara ortak velayet verilmez.

Ortak Velayetin Psikolojik Etkileri

Güncel psikoloji literatüründe ortak velayetin;

• Çocuğun aidiyet duygusunu artırdığı,
• Anne-baba çatışmasının azalmasını desteklediği,
• Çocuğun gelişimsel ihtiyaçlarına olumlu katkı sağladığı,
• Her iki ebeveynle dengeli ve sağlıklı ilişki sürdürmesine yardımcı olduğu

yönünde sonuçlar bulunmaktadır.

Ortak Velayetin Türkiye’deki Hukuki Dayanağı

Mevzuattaki Durum

Türk Medeni Kanunu’nda ortak velayete ilişkin açık bir hüküm bulunmaz. Ancak bu durum ortak velayetin yasak olduğu anlamına gelmez. Aksine, hem içtihatlar hem de uluslararası sözleşmeler ortak velayeti mümkün kılar.
Türkiye’nin taraf olduğu Çocuk Haklarına Dair Sözleşme ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları, ebeveynlerin eşit hak ve sorumluluğunu desteklemektedir. Bu nedenle Türk mahkemeleri son yıllarda ortak velayet uygulamalarına daha geniş yer vermeye başlamıştır.

Yargıtay’ın Tutumu

Yargıtay, ortak velayeti şu durumlarda uygun görmektedir:

• Anne ve babanın iletişimi sağlıklı ise
• Çocuğun yaşam düzeni olumsuz etkilenmeyecekse
• Taraflar çocuğun ihtiyaçlarına birlikte cevap verebiliyorsa
• Ortam ve koşullar çocuğun yararına uygunsa

Bu kriterlere uygun boşanmış çiftlere ortak velayet kararı verilebilmektedir.

Ortak Velayet Nasıl Uygulanır?

Karar Alma Süreci

Ortak velayette:

• Çocuğun okul tercihi
• Sağlık işlemleri
• Özel eğitim veya etkinlikler
• Yaşam yeri değişikliği
• Pasaport çıkarma veya seyahat izni

gibi konularda her iki ebeveynin ortak onayı aranır.
Tarafların bu konularda uzlaşma sağlayamaması durumunda, son söz mahkemeye aittir.

Çocuğun İkameti

Ortak velayet, çocuğun iki ev arasında sürekli taşınması anlamına gelmez. Mahkeme genellikle çocuğun fiilen yaşayacağı birincil adresi belirler. Diğer ebeveyn ise belirlenen geniş zamanlara sahip olur.

Nafaka ve Maddi Yükümlülükler

Ortak velayet verilmesi, nafakanın ortadan kalktığı anlamına gelmez. Nafaka miktarı:

• Gelir durumu
• Çocuğun ihtiyaçları
• Hayat standartlarının korunması

kriterlerine göre belirlenir ve çoğu zaman taraflardan biri diğerine destek olarak nafaka ödemeye devam eder.

Ortak Velayetin Avantajları

Ebeveyn-Aile Bağının Güçlenmesi

Çocuk her iki ebeveyniyle dengeli ilişki kurduğu için duygusal bağı güçlenir.

Kararların Daha Sağlıklı Alınması

Çocuğun geleceğine ilişkin kritik kararların tek taraflı değil, ortak değerlendirmeyle alınması daha sağlıklı ve dengeli bir yapı sunar.

Çocuğun Psikolojik İyiliği

Çocuk kendisini “taraf seçmek zorunda kalan” bir konumda hissetmez.

Anne ve Babanın Sorumluluklarının Dengelenmesi

Çocuğun bakım yükü tek ebeveyne yüklenmez. Eğitim, sağlık, günlük bakım gibi konularda iş bölümü yapılabilir.

Ortak Velayet Kararı Hangi Durumlarda Verilmez?

• Taraflar arasında ciddi iletişim kopukluğu varsa
• Şiddet, tehdit, bağımlılık, kötü muamele gibi unsurlar mevcutsa
• Ebeveynlerden biri çocuğun bakımıyla ilgilenmiyorsa
• Ortam çocuğun üstün yararına uygun görülmüyorsa

Mahkemeler bu durumlarda ortak velayet yerine tek taraflı velayet kararı verebilir.

Boşanma Davasında Ortak Velayet Talebi

Çekişmeli Boşanmalarda Ortak Velayet

Taraflar arasında ciddi anlaşmazlıklar varsa mahkemeler ortak velayete genellikle uzak yaklaşır. Çünkü ortak velayetin temel koşulu uyum ve iletişimdir.

Anlaşmalı Boşanmalarda Ortak Velayet

Anlaşmalı boşanmada taraflar ortak velayeti talep edebilir. Ancak:

• Protokolün açık ve net olması
• Çocuğun ihtiyaçlarının gözetilmesi
• Ebeveynlerin iletişim kurabilecek düzeyde olması

şarttır.
Mahkeme protokolü çocuğun yararına uygun bulursa ortak velayet kararı verebilir.

Ortak Velayet Sıkça Sorulan Sorular

Ortak velayet çocuğun sürekli iki ev arasında gitmesi anlamına gelir mi?

Hayır. Çocuk genellikle birincil bir yaşam alanına sahip olur.

Ortak velayet verildiğinde çocuğun soyadı değişir mi?

Hayır. Soyadı hususu velayetin kullanımından bağımsızdır.

Ortak velayette velayeti değiştirme davası açılabilir mi?

Evet. Şartların değişmesi halinde velayetin değiştirilmesi talep edilebilir.

Ortak velayet için avukat tutmak zorunlu mu?

Zorunlu değildir ancak aile hukuku gibi hassas bir alanda profesyonel destek almak hak kaybı yaşanmaması için önemlidir. Bu kapsamda Koçak Hukuk Danışmanlık’ın uzman ceza hukuku ekibi hakkında bilgi edinmek için Ankara Ceza Avukatı sayfasına göz atabilirsiniz.

Soru sormak veya danışmak istersem?

Tüm sorularınızı Avukata Sor sayfası üzerinden iletebilir veya doğrudan İletişim bölümünden ulaşabilirsiniz.

Mahkeme Kararları ve Örnek Uygulamalar

Örnek 1 – İletişimi Güçlü Ebeveynlere Ortak Velayet

Tarafların uzun süre boyunca uyumlu şekilde çocukla ilgilenmeleri ve eğitim kararlarını birlikte almaları üzerine ortak velayete hükmedilmiştir.

Örnek 2 – Çocuğun Düzeninin Bozulmaması Gereği

Ebeveynler farklı şehirlerde yaşadığı için ortak velayet çocuğun düzenini olumsuz etkileyeceği gerekçesiyle uygun bulunmamıştır.

Örnek 3 – Şiddet İddiaları Nedeniyle Ortak Velayetin Reddedilmesi

Anneye yönelik şiddet iddiası nedeniyle ortak velayet reddedilmiş ve çocuğun güvenliği dikkate alınarak tek taraflı velayet kararı verilmiştir.