Boşanma Sonucunda Velayeti Alan Anne, Çocuğunun Soyadını Kendi Yeni Evlilik Soyadı ile Değiştirebilir mi?

Giriş

Boşanma davalarının ardından en çok merak edilen konulardan biri, çocuğun velayetini alan annenin soyadı konusundaki haklarıdır. Özellikle anne yeniden evlenmiş ve yeni bir soyadı almışsa, “Acaba çocuğunun soyadını da kendi soyadına uydurabilir mi?” sorusu gündeme gelir.
Bu konu, hem anne için hem de çocuk açısından oldukça önemlidir. Zira günlük yaşamda okul kaydından pasaport işlemine, sağlık hizmetlerinden sosyal çevredeki algıya kadar birçok durumda anne ve çocuk soyadının farklı olması karışıklıklara yol açabilmektedir.
Bu yazıda, hem Türk Medeni Kanunu hükümleri hem de Yargıtay içtihatları çerçevesinde bu sorunun cevabını ayrıntılı biçimde inceleyeceğiz.

Çocuğun Soyadı Hakkı ve Hukuki Dayanak

1. Çocuğun Soyadını Belirleme Yetkisi

Türk Medeni Kanunu’na göre çocuk, evlilik birliği içinde doğmuşsa babasının soyadını alır. Boşanma durumunda da çocuk, babasının soyadını taşımaya devam eder.

• Anne yeniden evlense bile çocuğun soyadı otomatik olarak değişmez.
• Çocuğun soyadı, doğumla kazanılmış bir kişilik hakkıdır ve keyfi olarak değiştirilemez.

2. Anayasa ve Çocuk Hakları

Anayasa’da “aile birliğinin korunması” ve “çocuğun üstün yararı” ilkeleri düzenlenmiştir. Ayrıca, Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’ne göre de çocuğun kimliği korunmalıdır.
Bu nedenle, soyadı değişikliği konusunda esas alınan kriter her zaman çocuğun üstün yararıdır.

Velayeti Alan Anne Çocuğun Soyadını Değiştirebilir mi?

1. Kural Olarak Değiştiremez

Mevcut hukuk düzenine göre velayeti alan anne, tek başına çocuğun soyadını kendi soyadıyla değiştiremez. Çünkü çocuğun soyadı velayetten değil, soybağından kaynaklanır.

2. Yargıtay’ın Görüşü

Yargıtay uzun yıllar boyunca, annenin bu yöndeki taleplerini reddetmiştir. Çünkü soyadı hakkı kamu düzenine ilişkin kabul edilmekteydi.
Ancak son yıllarda verilen bazı kararlarla birlikte, çocuğun üstün yararı çerçevesinde annenin dava açarak çocuğun soyadını değiştirebilmesinin önü açılmıştır.
Örneğin, çocuğun sürekli anneyle yaşaması, babayla hiç görüşmemesi, çocuğun okul ve sosyal çevrede soyadından dolayı psikolojik sıkıntı yaşaması gibi nedenler haklı görülmektedir.

3. Anne Tek Başına Karar Veremez

Velayet hakkı, çocuğun eğitim, sağlık, bakım ve temsil gibi konularında anneye yetki verir. Ancak soyadı, velayetin kapsamı dışında kalır. Dolayısıyla anne ancak mahkeme kararıyla çocuğun soyadını değiştirebilir.

Çocuğun Soyadı Nasıl Değiştirilebilir?

1. Dava Açılması Gerekir

Anne, aile mahkemesinde soyadı değişikliği davası açmalıdır. Bu davada:

• Çocuğun üstün yararı olduğunu ispatlamalı,
• Soyadının değişmesinin çocuğun psikolojisine ve sosyal hayatına olumlu katkı sağlayacağını göstermelidir.

2. Hangi Hallerde Mahkeme Kabul Eder?

Mahkemeler genellikle şu durumlarda soyadı değişikliğine onay vermektedir:

• Baba ile çocuk arasında fiili bağın olmaması
• Baba ile uzun süre görüşülmemesi
• Çocuğun okulda ve çevresinde soyadından dolayı rencide olması
• Annenin evlendiği eşin soyadı ile çocuğun soyadının farklı olmasının sürekli sorun yaratması
• Çocuğun kendisinin de bu yönde istekte bulunması (özellikle erginlik çağına yaklaşmışsa)

3. Çocuğun Görüşü

Özellikle 12 yaş ve üzerindeki çocukların görüşleri mahkemede dikkate alınır. Hakim, çocuğun soyadını değiştirmek isteyip istemediğini bizzat dinler.

Anayasa Mahkemesi Kararları

Anayasa Mahkemesi, son yıllarda verdiği bireysel başvuru kararlarında annenin soyadı değişikliği taleplerini çocuğun üstün yararı doğrultusunda değerlendirmiştir.
Mahkemeye göre:

• Çocuğun kimliği ve sosyal ilişkilerinde korunması önemlidir.
• Çocuğun annenin soyadını taşımasının daha uygun olduğu durumlarda değişikliğe izin verilmelidir.

Bu kararlar, uygulamayı büyük ölçüde değiştirmiştir.

Soyadı Değişikliğinde İzlenecek Yol

1. Aile mahkemesinde soyadı değişikliği davası açılır.
2. Dava dilekçesinde çocuğun üstün yararına ilişkin gerekçeler detaylı şekilde açıklanır.
3. Çocuğun psikolojisine ilişkin rapor veya uzman görüşleri sunulabilir.
4. Hakim, anne ve babayı dinler, çocuğun da görüşünü alır.
5. Sonuçta, haklı gerekçeler varsa çocuğun soyadının değiştirilmesine karar verilebilir.

Uygulamada Örnek Olaylar

• Örnek 1: Boşandıktan sonra yeniden evlenen anne, yeni eşinin soyadını alır. Çocuk sürekli annesiyle yaşadığı için çevrede farklı soyadından dolayı sıkıntı yaşar. Anne dava açar, mahkeme çocuğun soyadını annenin soyadıyla değiştirmeye karar verir.
• Örnek 2: Baba ile çocuk arasında hiçbir görüşme yoktur, çocuk babasının soyadını taşımaktan rahatsızdır. Psikolojik rapor da alınır. Mahkeme değişikliği kabul eder.
• Örnek 3: Çocuk küçük yaşta olduğundan görüşü alınmaz, ancak annenin gerekçeleri zayıfsa mahkeme değişiklik talebini reddeder.

Çocuğun Üstün Yararı İlkesi

Soyadı değişikliğinde temel ölçüt çocuğun üstün yararıdır. Yani:

• Çocuğun sosyal gelişimi,
• Psikolojik durumu,
• Eğitim hayatı,
• Kimlik duygusu

ön planda değerlendirilir.

Sonuç

Boşanma sonucunda velayeti alan annenin, tek başına çocuğun soyadını kendi yeni evlilik soyadı ile değiştirmesi mümkün değildir. Ancak aile mahkemesinde açılacak bir dava ile çocuğun üstün yararı ispatlanırsa, mahkeme soyadı değişikliğine izin verebilir.
Soyadı değişikliği konusundaki her durum farklıdır. Bu nedenle, uzman bir aile hukuku avukatından profesyonel destek almak sürecin doğru ilerlemesi açısından önemlidir.