Kötü Niyet Tazminatı Nedir? Şartları, Hesaplanması ve Yargılama Süreci

Kötü Niyet Tazminatının Tanımı ve Hukuki Dayanağı

Kötü niyet tazminatı, işverenin iş sözleşmesini hukuka aykırı ve dürüstlük kuralına aykırı biçimde feshetmesi durumunda, işçiye ödemekle yükümlü olduğu bir tazminat türüdür. İş Kanunu’nun 17. maddesinde düzenlenen bu tazminat, iş güvencesi kapsamında olmayan işçilerin haksız fesih karşısında korunmasını amaçlar.
Bu tazminat, işverenin fesih hakkını kötüye kullanması durumunda devreye girer. Yani işveren, işçiyi sırf sendikal faaliyetlere katıldığı, hak aradığı veya izin talep ettiği için işten çıkarırsa, kötü niyet tazminatı doğar.
Bu yönüyle kötü niyet tazminatı, iş güvencesi hükümlerine tabi olmayan çalışanlar için adalet sağlayan önemli bir hukuki mekanizmadır.

Kötü Niyet Tazminatının Uygulanabileceği Durumlar

Kötü niyet tazminatı her fesihte söz konusu olmaz. Kanun, bazı özel şartların varlığını arar. Aşağıdaki hallerde işverenin kötü niyetli davrandığı kabul edilir:

• İşçi sendikaya üye olduğu veya sendikal faaliyetlere katıldığı için işten çıkarılmışsa,
• İşçi haklarını aradığı, şikâyette bulunduğu veya dava açtığı için iş sözleşmesi feshedilmişse,
• İşveren, işçinin yasal haklarını kullanmasını engellemek amacıyla fesih yoluna gitmişse,
• İşveren, işçiyi yıldırma veya örnek oluşturma amacıyla işten çıkarmışsa.

Bu durumlarda işverenin fesih hakkını dürüstlük kuralına (TMK m. 2) aykırı kullandığı kabul edilir ve işçi kötü niyet tazminatına hak kazanır.

Kötü Niyet Tazminatı ile Diğer Tazminatlar Arasındaki Farklar

Çoğu zaman kötü niyet tazminatı, ihbar tazminatı veya işe iade davası ile karıştırılır. Ancak aralarındaki farklar oldukça nettir:

• İhbar tazminatı, bildirim süresine uyulmadan fesih yapılması halinde ödenir.
• Kötü niyet tazminatı ise, fesih hakkının kötüye kullanılması halinde ödenir.
• İşe iade davası, iş güvencesi kapsamında olan işçiler içindir. Bu koruma kapsamı dışında kalan işçiler kötü niyet tazminatı talep eder.

Yani her kötü niyetli fesih, ihbar tazminatını da doğurabilir, ancak her ihbarsız fesih kötü niyetli değildir.

Kötü Niyet Tazminatının Şartları

Kötü niyet tazminatının talep edilebilmesi için belirli koşulların birlikte oluşması gerekir:

1. İş sözleşmesi belirsiz süreli olmalıdır. Belirli süreli iş sözleşmeleri için kötü niyet tazminatı talep edilemez.
2. İşveren tarafından fesih yapılmış olmalıdır. İşçinin istifası halinde bu tazminat doğmaz.
3. Fesih hakkı dürüstlük kuralına aykırı kullanılmalıdır. Yani işverenin feshi, işçinin davranışlarıyla ilgisiz veya hak arama faaliyetlerine misilleme niteliğinde olmalıdır.
4. İşçi iş güvencesi kapsamında olmamalıdır. 30’dan az işçi çalıştıran işyerlerinde veya 6 aydan az kıdemi olan işçiler için kötü niyet tazminatı geçerlidir.

Kötü Niyet Tazminatının Hesaplanması

Kötü niyet tazminatı, işçinin bildirim süresinin üç katı tutarında ücret üzerinden hesaplanır.

Örnek Hesaplama:

Bir işçi 2 yıldır çalışıyorsa, normal şartlarda fesih bildirim süresi 6 haftadır. İşveren fesih hakkını kötüye kullanarak işçiyi çıkarmışsa:
6 hafta × 3 = 18 haftalık ücret kötü niyet tazminatı olarak ödenir.
Ayrıca işçiye ihbar tazminatı da ödenir. Yani kötü niyet tazminatı, ihbar tazminatına ek olarak hesaplanır.
Tazminat hesabında esas alınan ücret, işçinin brüt ücreti olup, düzenli olarak aldığı yan haklar (prim, yol yardımı, yemek bedeli vb.) da bu hesaba dâhil edilir.

Kötü Niyet Tazminatına Hak Kazanan İşçinin Başvuru Süreci

İşverenin kötü niyetli feshi karşısında işçi şu yolları izlemelidir:

1. Delil toplama: Fesih nedenine dair belgeler, yazışmalar, tanık beyanları, sendika üyelik kayıtları gibi kanıtlar hazırlanmalıdır.
2. Arabulucu başvurusu: 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu gereği dava açmadan önce zorunlu arabulucuya gidilmelidir.
3. Dava açma: Arabuluculuk olumsuz sonuçlanırsa, işçi iş mahkemesinde kötü niyet tazminatı davası açabilir.

Başvuru süresi, fesih bildiriminin tebliğinden itibaren 1 yıldır. Bu süre içinde dava açılmazsa tazminat hakkı düşer.

Kötü Niyet Tazminatı Davasında İspat Yükü

Yargıtay uygulamalarına göre, kötü niyetin varlığını işçi ispat etmekle yükümlüdür. Ancak bazı durumlarda, fesih gerekçesi işveren tarafından somut olarak gösterilmediğinde veya çelişkili açıklamalar yapıldığında, kötü niyet karinesi doğar.
İspat araçları arasında;

• Yazılı fesih bildirimi,
• Tanık ifadeleri,
• Sendikal kayıtlar,
• Mesaj veya e-posta yazışmaları,
• İşverenin benzer şekilde diğer çalışanlara da benzer davranışlarda bulunması,
• yer alabilir.

Yargıtay Kararlarında Kötü Niyet Tazminatı

Yargıtay, kötü niyet tazminatıyla ilgili birçok emsal karar vermiştir. Örneğin:

• Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 2022/5431 E., 2023/2179 K. sayılı kararında, işverenin işçiyi sendikal faaliyete katıldığı için işten çıkarmasını kötü niyet olarak değerlendirmiş ve 18 haftalık ücret tutarında tazminata hükmetmiştir.
• Yargıtay 22. Hukuk Dairesi, 2019/11283 E., 2020/13461 K. kararında, işçinin dava açması üzerine iş sözleşmesinin feshedilmesini, açık bir kötü niyet örneği olarak kabul etmiştir.

Bu kararlar, kötü niyet tazminatının yalnızca teorik bir koruma olmadığını, yargı tarafından da aktif biçimde uygulandığını göstermektedir.

Kötü Niyet Tazminatı Davasının Yargılama Süreci

1. Arabuluculuk Aşaması

İlk olarak, işçi arabulucuya başvurur. Arabuluculukta uzlaşma sağlanmazsa dava açılabilir.

2. Dava Açma

Dava, iş mahkemesinde açılır. Davacı işçi, fesih nedeninin kötü niyetli olduğunu somut delillerle ispat etmelidir.

3. Mahkeme Süreci

Mahkeme, işverenin fesih gerekçesini inceler. Eğer işveren fesih için makul bir sebep gösterememişse, dürüstlük kuralına aykırılık tespit edilir ve tazminata hükmedilir.

4. Karar ve İnfaz

Mahkeme, kötü niyet tazminatının miktarını belirler. Karar kesinleştiğinde, işveren tazminatı ödemekle yükümlü hale gelir. Ödeme yapılmazsa icra yoluna gidilebilir.

Kötü Niyet Tazminatının Vergisel ve Sosyal Güvenlik Boyutu

Kötü niyet tazminatı, damga vergisine tabidir, ancak gelir vergisine tabi değildir. SGK prim kesintisi yapılmaz. Bu yönüyle kıdem tazminatına benzer.
İşçi lehine bir kazanç olduğu için, bu tutar brüt olarak hesaplanıp işçiye net şekilde ödenmelidir.

Kötü Niyet Tazminatı Davasında Sık Karşılaşılan Sorular

Kötü niyet tazminatı ile kıdem tazminatı birlikte alınabilir mi?

Evet. Eğer işçi kıdem tazminatına hak kazanmışsa, ayrıca kötü niyet tazminatı da talep edebilir.

Kötü niyet tazminatında zamanaşımı süresi nedir?

İş Kanunu’na göre 5 yıl içinde talep edilmelidir. Ancak fesih sonrası dava açma hakkı, arabuluculuk dahil olmak üzere 1 yıl içinde kullanılmalıdır.

İşveren kötü niyet tazminatını ödemezse ne olur?

Karar kesinleştikten sonra işçi icra dairesine başvurarak tahsil işlemi başlatabilir.

Ankara’da Kötü Niyet Tazminatı Davalarında Hukuki Destek

Kötü niyet tazminatı, teknik ve delile dayalı bir süreçtir. Bu nedenle işçilerin uzman bir avukattan destek alması büyük önem taşır.
Ankara’da bu tür davalarda profesyonel hukuki danışmanlık almak için Ankara Ceza Avukatı sayfamızdan detaylı bilgi edinebilir veya doğrudan iletişim sayfamızdan bize ulaşabilirsiniz.
Ayrıca merak ettiğiniz tüm hukuki sorularınızı Avukata Sor formu üzerinden iletebilirsiniz.

Sonuç Değerlendirmesi

Kötü niyet tazminatı, işverenin keyfi ve adaletsiz fesihlerine karşı işçiyi koruyan güçlü bir hukuki araçtır.
İş güvencesi kapsamı dışında kalan işçiler için adaletin sağlanmasında kritik rol oynar.
İşçinin hak arama özgürlüğü, sendikal faaliyeti veya yasal haklarını kullanması nedeniyle işten çıkarılması durumunda, mahkemeler bu korumayı aktif biçimde uygular.
Bu nedenle, kötü niyetli fesih durumlarında vakit kaybetmeden profesyonel hukuki destek almak, sürecin doğru yürütülmesi açısından büyük önem taşır.